انواع آجرکاری

برای آجرکاری شیوه های متنوعی وجود دارد، معماران ایرانی با توجه به آثار باستانی کشور عزیزمان از چهار هجری به بعد با توجه به ارتباط آن نسبت به بنا انواع آجرکاری متفاوتی در پیش گرفتند.در این مقاله از کارخانه اجر سنتی کلانتری به معرفی و توضیح این روش ها می پردازیم لطفا با ما همراه باشید.

زنجاب کردن

زمانی که آجر را از کوره بیرون میکشند بسیار خشک است و اینگونه آجر تمام آب ملات را به خود جذب می کند و باعث آسیب به ملات میشود ،  به این خاطر آجر را برای مدت زمان نیم ساعت در بشکه های آب میخسانند تا نسبت به آب به اصطلاح سیراب شود . این عمل را زنجاب کردن میگویند .این روش در گچبری نیز وجود دارد. در آجر چینی زوایا قائمه‌اند ولی در گچبری ممکن است زوایا به صورت منحنی در آیند.

باد بزنی

در روش باد بزنی  نما را به مربع هایی تقسیم میکنند و سپس در هر مربع یک آجر بصورت افقی و یک آجر بصورت عمودی چیده میشود .

قواره بری

این شیوه عموما برای چوب بکار برده میشود اما در مورد آجرکاری بطور محدود استفاده میشود ، قواره بری یکی از شیوه های آجر تراشی است که برای نقش برگردان یا قطعه های منحنی از آن استفاده میشود . عموما برای قاب های تزئینی از آن استفاده میشده است . در دوران قاجار دوران اوج استفاده از این شویه بوده است .

رگ چینی

رگ چینی شیوه ای است که با ترکیب آجرهای یک رنگ و ساخت طرح ها و نقش متفاوت در سطحی صاف را رگ چینی میگویند . طرح های متفاوت با چگونگی قرار گیری آجر در نما بستگی دارد .

راسته: آجری که از پهلو و درازا در نما کار شده‌است.

لابند مرتب: آجری که یک در میان، کله و راسته کار شود.

کَله: آجری که سر یا عرض آن به صورت افقی یا عمودی در نما کار شده‌است.

لاریز: آجری که رج آجرها حالت پله‌ای را نشان دهد.

خواب‌نما: به صورت افقی در کف کار شود و تمامی سطح آن دیده شود.

قد نما: آجری که از پهلو و درازا به‌طور عمودی در نما کار شده‌است.

لابند مرتب: آجری که یک در میان، کله و راسته کار شود.

نیما نیم:  معمول ترین شیوه ای که برای آجرکاری استفاده میشود ، نیما نیم است ، ای رن روش بصورتی است که بند کشی‌های رگ عمودی بالا درست در وسط آجرهای رگ پایین قرار می‌گیرند . در این روش طرح های مشهوری به چشم میخورد مانند :

• کله راسته
• بافت حصیری
• جناغی
• کله راسته
• شطرنجی

گل اندازی

در این روش زمان رگ چینی کردن آن را چنان میچینند که ترکیب آنها باعث ایجاد گل های هفت رگی و پنج رگی میشود . از بناهای مشهوری که از این روش استفاده کرده اند میتوان به مسجد جامع یزد و برج اخنجان خراسان و برج اردکان اشاره کرد .

آجر کاری رنگی یا گره‌سازی رنگی

قدمت این شیوه به دوره ایلخانیان باز میگردد و نکته جاب این است که طوماری از این شیوه که به ۱۲۰ سال پیش باز میگردد در دست است ، در این شیوه با آجرهایی با رنگ‌های مختلف و به شیوه مسطح، طرح‌های گوناگون ایجاد می‌کنند .

خوون چینی

در شوشتر و دزفول این شیوه رواج بسیار داشته اسا ، خوون چینی شیوه ای است که در آن امکان بهره جستن از گودی‌های سا یه دار و در نتیجه کاستن از میزان حرارت به داخل بنا فراهم شده‌است. اساس عمدهٔ نقش‌های خوون چینی بر نگاره ی چلیپا استوار بوده که در ترکیبهای مختلف از شکل گرفتن پره‌های گل‌برگ گونه چلیپا حول یک مرکز ایجاد میشد . معمولا مرکز نقش بخش چشمگیر آن بود که با کلمه هایی مانند الله ، محمد و علی زینت می یافت .

فخرومدین

در این کار آجرها به صورت مشبک چیده می‌شود.

هشت و گیر

کلمه هشت به معنی بسیار برجسته و گیر به معنی فرورفته است در این شیوه  آجر چینی از حالت صاف و مسطح خارج میشود و به صورت برجسته و فرورفته طرح هایی بوجود میآورد که با ایجاد سایه روشن جلوه ی خاصی به بنا میبخشید . معروف ترین نوع هشت و گیر متعلق به هشت و گیر شیرازی است که شش بند شیرازی نام دیگر آن است .

آبشاری

این روش در گچبری نیز وجود دارد. در آجر چینی زوایا قائمه‌اند ولی در گچبری ممکن است زوایا به صورت منحنی در آیند.

باد بزنی

در روش باد بزنی  نما را به مربع هایی تقسیم میکنند و سپس در هر مربع یک آجر بصورت افقی و یک آجر بصورت عمودی چیده میشود .

معقلی (مخلوط کاشی و آجر)

نمونه ای از این روش مقبره ی خواجه اتابک در کرمان است در این شیوه از مخلوط آجر وکاشی استفاده میشود اما معروف ترین بنایی که با این شیوه ظراحی شده است در سنگان خراسان در راه جام به زوزن دیده می‌شود

گره‌سازی

گره سازی یکی از روش هایی است که بسیار پر کابرد است ، دراین روش که به کمک قطعه‌های مختلف آجرهای بریده و تیشه داری شده در اندازه‌های گوناگون انجام می‌شود. طرح‌های گره در مایهٔ نقش‌های هندسی ساده چون مثلث لوزی مربع مستطیل و ذوزنقه و ترکیب آن‌ها با یکدیگر و ایجاد چند ضلعی‌ها ستاره شکل‌ها و غیره است . از بناهای بجا مانده با این روش به مسجد گوهر شاد ، بنای گور امیر و مسجد جامع ورامین میتوان اشاره کرد .

آجرکاری با آجرهای تزئینی (مهری)

از دوره ایلخانی استفاده از آجر های نقش دار برجسته مهری شروع شده است . در این شیوه آجرهای مربع و مستطیل لوزی چلیپا و دیگر گونه‌ها با نقش‌های مختلف برجسته، همراه با قطعه‌هایی چون لچکی، قوسها، حاشیه‌ها، رخ بامها و زیر خورشیدی‌ها روی جرزها میان دو طبقه ی بنا که دارای آجرهای مهری هستند بسیار جلوه ای جالب به خود میگیرد .